Zarówno urolodzy, jak i lekarze pierwszego kontaktu biją na alarm – mężczyźni powinni bardziej dbać o swoje zdrowie. Bardzo ważnym elementem profilaktyki chorób prostaty jest poddawanie się regularnym badaniom. Jakie procedury są wykonywane? Kiedy pójść do urologa po raz pierwszy? Sprawdź!
Przegląd rozdziałów
Profilaktyka chorób prostaty – jakie badania wykonać?
Dwa podstawowe badania mające na celu wczesne wykrycie łagodnego przerost prostaty lub raka prostaty to oznaczenie markera PSA w krwi oraz badanie per rectum.
PSA (ang. prostate-specific antygen) to substancja, którą wytwarzają komórki prostaty i uwalniają do krwiobiegu. Nie ma uniwersalnych norm poziomu tego markera we krwi. Wartości mogą się nieco różnić w zależności od laboratorium i metod oznaczania. Zwykle przyjmuje się, że powinno być to:
- 0 – 2,5 ng/ml dla mężczyzn w wieku 40-49 lat,
- 0 – 3,5 ng/ml dla mężczyzn w wieku 50-59 lat,
- 0 – 4,5 ng/ml dla mężczyzn w wieku 60-69 lat,
- 0 – 6,5 ng/ml dla mężczyzn w wieku 70-79 lat.
Wzrost markera powyżej górnej granicy normy jest znaczny w przypadku raka prostaty. Również wysokie wartości, ale zwykle osiągane stopniowo przez wiele lat, charakteryzują łagodny rozrost stercza.
Badanie per rectum, czyli palcem przez odbyt, to badanie, podczas którego lekarz bada prostatę palpacyjnie przy użyciu palca wskazującego w rękawiczce. Do badania nie jest konieczne specjalne przygotowanie. Dzięki niemu jest możliwa ocena wielkości prostaty, jej powierzchni, spoistości oraz bolesności. [1], [2], [3]
Kiedy zacząć badać prostatę?
Osoby o wysokim ryzyku zachorowania na raka prostaty powinny rozpocząć badania przesiewowe w 40. roku życia i kontynuować je corocznie lub do wykrycia poważnego nowotworu lub innej choroby obniżającej przewidywaną długość życia do mniej niż 10 lat.
Czynniki wysokiego ryzyka zachorowania to:
- pochodzenie afrykańskie,
- historia raka prostaty u bliskiego członka rodziny,
- silna historia rodzinna nowotworów złośliwych,
- weterani wojny w Wietnamie, którzy mieli kontakt z czynnikiem Agent Orange.
Pozostałych mężczyzn kwalifikuje się do grupy niskiego ryzyka raka prostaty. Pierwsze badanie powinno być wykonane w 40. roku życia, a wynik traktowany jako punkt odcięcia. Jeśli początkowe stężenie PSA wyniesie <1 ng/ml, kolejne badanie można powtórzyć w 50. roku życia i potem co 2-4 lata, jeśli PSA wyniesie <2 ng/ml.
Do jakiego wieku badać prostatę?
Badanie markera PSA z ewentualnym badaniem per rectum kontynuowane jest zazwyczaj tak długo, póki pacjent nie przestanie zgłaszać się na wizyty kontrolne do urologa. Zalecenia mówią, że można zaprzestać pomiarom po 75. roku życia, jeśli stężenie PSA będzie mniejsze niż 3 ng/ml. Jeśli mężczyźni chcą nadal kontynuować badania przesiewowe, powinni mieć to umożliwione. [1]
Po co badać prostatę?
Dzięki badaniom przesiewowym możliwe jest wykrycie chorób prostaty takich jak łagodny przerost i rak gruczołu krokowego jeszcze w stadium przedobjawowym. Wczesne rozpoczęcie terapii daje szansę na wyleczenie i na zachowanie dobrej jakości życia przez wiele lat. To, czy będziesz musiał przyjmować leki na prostatę lub poddać się leczeniu operacyjnemu, będzie zależało od wyników badań przesiewowych i innych idących za nimi procedur.
Bibliografia
[1] M. A. Jain, S. W. Leslie, i A. Sapra, „Prostate Cancer Screening”, w StatPearls, Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, 2024. Dostęp: 2 sierpień 2024. [Online]. Dostępne na: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK556081/
[2] A. L. Walsh, S. W. Considine, A. Z. Thomas, T. H. Lynch, i R. P. Manecksha, „Digital rectal examination in primary care is important for early detection of prostate cancer: a retrospective cohort analysis study”, Br J Gen Pract, t. 64, nr 629, s. e783–e787, grudz. 2014, doi: 10.3399/bjgp14X682861.
[3] M. K. David i S. W. Leslie, „Prostate Specific Antigen”, w StatPearls [Internet], StatPearls Publishing, 2022. Dostęp: 2 sierpień 2024. [Online]. Dostępne na: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557495/